Kazimierz Biskupi

Kazimierz Biskupi

Państwo

Polska

Województwo

wielkopolskie

Powiat

koniński

Gmina

Kazimierz Biskupi 

Liczba ludności(2010)

4 419

Strefa numeracyjna

(+48) 63

Kod pocztowy

62-530

Tablice rejestracyjne

PKN

SIMC

0285860

HISTORIA

Kazimierz Biskupi-dziś wieś i ośrodek gminy, a od 1286 do 1870 roku miasteczko-jest miejscowością, której dzieje godne są zainteresowań badawczych nie tylko w wymiarze lokalnym lub regionalnym, ale także i krajowym.

Wieś Kazimierz Biskupi została założona prawdopodobnie przez Kazimierza Odnowiciela w połowie XI wieku. Od około 1237 roku do 1504 roku była własnością biskupów lubuskich. Biskup lubuski Konrad otrzymał od Przemysława II w 1286 roku prawo lokowania miasta z targiem w Kazimierzu.

W 1328 roku Władysław Łokietek potwierdził, że Kazimierz to miasto. Na początku XV wieku klucz kazimierski liczył 15 wsi. Miejscowość zasłynęła w średniowieczu jako miejsce kultu Pięciu Braci Męczenników. Kult ten odrodził się za sprawą Andrzeja Łaskarza Gosławskiego, który w 1362 roku, w miejscu męczeńskiej śmierci, ufundował kapliczki drewniane poświęcone świętym.

Historia męczenników sięga czasów cesarza Niemiec Ottona III (980-1002), na którego prośbę św. Romuald wysłał do Polski eremitów, którzy przestrzegali obostrzoną regułę benedyktyńską, a w szczególności surowe praktyki pokutne, milczenie i całkowite oddanie się modlitwie w osobnych pustelniach. Bolesław Chrobry osadził ich w klasztorze-pustelni na granicy z ludami pogańskimi, gdyż eremici przygotowywać się mieli do pracy wśród pogan. 10 listopada 1003 roku, w wigilię św. Marcina, na klasztor napadli rabusie i zabili włoskich eremitów Benedykta i Jana, polskich nowicjuszy: Mateusza i Izaaka oraz usługującego im chłopca Krystyna. Ciała męczenników pochowano w kościele klasztornym.

W 1405 roku Kazimierz Biskupi miał władze miejskie, cotygodniowy targ, 22 mieszczan-rolników, w przypadku wojen wystawiał pieszych żołnierzy. Kazimierz Biskupi, siedziba najstarszej w okolicy parafii, pod rządami biskupów lubuskich stał się małym miasteczkiem spełniającym rolę lokalnego ośrodka targowego. Odległość dóbr kazimierskich od siedziby biskupstwa i coraz mniejsza ich opłacalność spowodowały, że biskup lubuski sprzedał Kazimierz wojewodzie kaliskiemu Gardzinie Lubrańskiemu, który w 1514 roku zbudował ze swoim bratem, biskupem poznańskim Janem Lubrańskim, kościół i klasztor bernardyński, będące głównym ośrodkiem kultu Świętych Pięciu Braci Męczenników w Polsce. Z tego powodu Kazimierz, leżący na szlaku o drugorzędnym znaczeniu był odwiedzany w XVI i XVII wieku przez osobistości należące do ówczesnej elity.

W czasie wojen szwedzkich (1655-1660,1701-1721) Kazimierz Biskupi znalazł się na szlaku przemarszu wojsk, co spowodowało duże zniszczenia (w 1629 było 131 domów a w 1794 - 88).

W 1707 roku w obecności króla szwedzkiego Karola XII zgładzono w Kazimierzu Biskupim Johanna Reinholda Patkula-przywódcę opozycji inflanckiej, skierowanej przeciwko Szwedom.

W XVI i XVII wieku duże znaczenie w życiu gospodarczym Kazimierza miały rzemiosło (branża tekstylno-odzieżowa, skórzana, spożywczo-przetwórcza, obróbki drewna) i rolnictwo, a od XVIII wieku dominujące znaczenie ma rolnictwo.

W 1793 roku, po II rozbiorze Polski, Kazimierz Biskupi znalazł się pod zaborem pruskim.

W latach 1807-1815 należał do Księstwa Warszawskiego, a od 1815 znajdował się pod zaborem rosyjskim.

W latach 1794-1864 Kazimierz Biskupi był prywatnym miastem szlacheckim. Stanowił ośrodek dużych dóbr należących do różnych rodzin. W czasie powstania styczniowego w lasach kazimierskich dochodziło do licznych potyczek partyzantów z wojskiem rosyjskim (bitwy pod Bieniszewem i Dobrosołowem).

W 1866 roku, po dekrecie uwłaszczeniowym, Kazimierz Biskupi stał się miastem wolnym, a w 1870 został przemianowany na osadę miejską. Nadal mogły odbywać się w nim targi i jarmarki, ale była to już gmina wiejska z wójtem i Radą Gminy.

W okresie międzywojennym głównym źródłem utrzymania było rolnictwo i wspomagające rzemiosło (w 1925 roku było 10 sklepów kolonialnych, 6 piekarni, 4 masarnie). Gmina należała do ubogich, o zabudowie drewnianej i gliniano-słomianej.

W czasie II wojny światowej doszło na terenie gminy do eksterminacji ludności polskiej i żydowskiej. W lasach kazimierskich-w rewirze zwanym Wygoda zginęło około 8000 Żydów.

Współczesny, powojenny rozwój tak Kazimierz Biskupi, jak i cała gmina, zawdzięczają przede wszystkim Kopalni Węgla Brunatnego "Konin". W 1962 roku rozpoczęto budowę odkrywki ,,Kazimierz". Wydobycie węgla trwało 46 lat, od 1965 do 2011 roku.

KOŚCIÓŁ PARAFIALNY PW. ŚW. MARCINA

POBERNARDYŃSKI ZESPÓŁ KLASZTORNY

Zespół klasztorny bernardynów w Kazimierzu Biskupimpowstał w latach 1518-1523 z fundacji Jana Lubrańskiego, biskupa poznańskiego (1499-1520) i jego brata Mikołaja Gardziny, wojewody poznańskiego. To jedyna szesnastowieczna fundacja tego zakonu w Polsce.Bernardyni (franciszkanie-obserwanci) zajmowali się w Kazimierzu Biskupim propagowaniem kultu Pięciu Braci Męczenników, których relikwie zostały sprowadzone z Czech do katedry poznańskiej, a następnie (ok.1525 r.) przekazane do Kazimierza Biskupiego.

Przylegające do kościoła od strony północnej zabudowania klasztorne były kilkakrotnie przebudowywane w XVII i XX w. Krużganki i szachulcowa wieża bramna powstały w II poł. XVIII w.

Gotycki kościół klasztorny pw. św. Jana Chrzciciela i Pięciu Braci Męczenników powstał według tradycji na miejscu dawnej celi św. Jana Męczennika, jednego z eremitów kazimierskich. Jednonawową budowlę zamyka zwężone prezbiterium. Wnętrza budowli przykrywają sklepienia krzyżowe. Uwagę zwracają trzy nowe ołtarze oraz droga krzyżowa wykonana techniką sgraffito według projektu Mirosława Giernatowskiego. Z dawnego wyposażenia zachowały się: późnorenesansowy nagrobek Stanisława Russockiego (zmarłego w 1605 r., starosty santockiego), rzeźby św. Jadwigi i św. Mikołaja z poł XVI w. oraz drewniany relikwiarz skrzynkowy, w którym sprowadzono relikwie Pięciu Braci. Obecne relikwie (przeniesione w 1977 r. z kościoła farnego) znajdują się w ołtarzu bocznym świątyni.

W klasztorze funkcjonowało (z przerwami od 1586 r. do poł. XIX w.) studium teologiczne. Konwent bernardynów zniesiono w końcu XIX w. Od 1921 r. klasztor stał się siedzibą Zgromadzenia Misjonarzy Świętej Rodziny, które prowadziło do 1939 r. gimnazjum klasyczne dla chłopców. W pierwszych miesiącach okupacji w klasztorze znajdował się obóz przejściowy dla księży, których następnie wywożono do obozów koncentracyjnych. Zajmowany czasowo na koszary Wehrmachtu, a później przez wojska sowieckie, klasztor został zdewastowany. Gruntownej renowacji poddano kościół w latach 1970-1973.

Po odbudowie mieści Wyższe Seminarium Duchowne prowadzone przez księży misjonarzy (obecnie oddział Wydziału Teologicznego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). Mieści się tutaj Ośrodek Rodzinnych Spotkań Rekolekcyjnych. W klasztorze funkcjonuje także niewielkie muzeum misyjne.

KOŚCIÓŁ ŚW. IZAAKA

Na cmentarzu grzebalnym znajduje się drewniany kościół zbudowany staraniem Kacpra Wolickiego w 1640 roku, odrestaurowany staraniem hrabiny Mielżyńskiej w 1783 roku. Kościół jest pokryty podwójnym gontem, z wieżyczką na sygnaturkę zwieńczoną cebulastym hełmem i latarnią. Wnętrza są oszalowane, ze śladami polichromii. W kościele są trzy ołtarze z XVIII wieku. Ostatnio świątynię remontowano w 1983 roku. Całość konsekrowana w 1998 roku. Odprawia się w niej nabożeństwa w pierwszym tygodniu listopada.

BIENISZEW

Klasztor o.o kamedułów w Bieniszewie

Na szczycie Sowiej Góry (117 m n.p.m.) w 1663 roku powstała pustelnia zakonu kamedułów, którzy według mieszkańców Kazimierza są następcami Pięciu Braci Męczenników. Klasztor powstał dzięki staraniom kameduły-ojca Sylwanusa Boselli, który był wikariuszem generalnym dla eremów kamedulskich w Polsce.

Teren obecnego klasztoru należał w drugiej połowie XVII wieku do starosty radziejowskiego i kasztelana inowrocławskiego Wojciecha Kadzidłowskiego, który oddał na fundację klasztoru Sowią Górę oraz las do niej przylegający i kościółek św. Barnaby, upamiętniający jednego z pięciu Braci Męczenników. Do Kazimierza przybyło pięciu ojców kamedułów (liczba dla tego miejsca, słynącego kultem pięciu braci męczenników znamienna). Korzystając z licznych darowizn zbudowano drewniany kościół, budynki gospodarcze, spichlerze, a przede wszystkim powstało osiem eremów, domków-cel z drewna, aby regule zakonu stało się zadość. W roku 1672 sprowadzono do Bieniszewa obraz Matki Boskiej Pocieszenia. Klasztor rozbudowywano do 1720 roku. W 1749 roku wybuchł pożar, który strawił ołtarz z cudownym obrazem. W 1760 roku zaczęto budowę murowanego kościoła w stylu późnobarokowym. Nowy kościół został konsekrowany w 1797 roku.

Okres zaborów był bardzo ciężki dla bieniszewskiej pustelni. Najpierw została okradziona przez Prusaków, a w 1819 roku władze rosyjskie dokonały kasacji klasztoru. Zaborcy przekazali zabudowania klasztorne pod opiekę proboszczowi z Kazimierza Biskupiego, który odprawiał tam msze święte w pierwsze niedziele miesiąca i w święta. Pozbawiony stałej opieki klasztor zaczął niszczeć, szczególnie drewniane obiekty. W 1860 roku hrabia Mielżyński wykupił od władz carskich zabudowania klasztorne wraz z 10 hektarami ziemi. Rosjanie sprzedali je pod warunkiem, że hrabia rozbierze kościół. Mielżyński pozorował tylko rozbiórkę (zdjął z wież kopuły) czekając na lepsze czasy.

Do ratowania klasztoru przystąpił dziedzic Kazimierza Biskupiego Stanisław Mańkowski, który odkupił od Mielżyńskich dobra bieniszewskie. Nowy właściciel uchronił kościół przed dalszą dewastacją (nowy dach gontowy nad nawą główną, okna w żelaznych ramach, nad kaplicami cynkowa blacha).

Po odzyskaniu niepodległości Stanisław Mańkowski został senatorem. Dokładał wszelkich starań, aby kościół odzyskał dawną świetność: w 1932 roku odbudował jedną z wież i przykrył ją hełmem z miedzianej blachy-z krzyżem w złotej kuli nad hełmem wieży (drugą z wież postawiono tuż przed II wojną światową). Jednocześnie zabiegał o powrót ojców kamedułów zapisując na rzecz zakonu kościół wraz z klasztornymi zabudowaniami. Stanisław Mańkowski zmarł w 1936 roku, a kameduli powrócili do klasztoru w lipcu 1937 roku.

Ojcowie przystąpili do remontu, wywiercili studnię o głębokości 96 metrów, pobudowali nowe domki-cele (jedną z nich ufundował arcybiskup gnieźnieński August Hlond). Niestety, wybuchła II wojna światowa. Niemcy wywieźli starszyznę konwentu, ojców Alojzego Poprawę i Cherubina Kosika, którzy zginęli w obozie koncentracyjnym w Dachau, ojca Krystyna Ochojskiego, zmarłego w obozie Sachsenchausen i ojca Floriana Niedźwiadka, który przeżył piekło obozu. Pozostałych zakonników faszyści wypędzili, a klasztor przeznaczyli na szkołę Hitlerjugend. Hitlerowska młodzież zniszczyła wszystkie oznaki kultu, bezczeszcząc nawet groby ojców zakonnych. Uciekając na początku 1945 roku przed wojskami radzieckimi faszyści podpalili wnętrze kościoła i wszystkie budynki. W tym samym roku powrócili do klasztoru zakonnicy i ponownie rozpoczęli trud odbudowy ze zniszczeń. Remont kościoła ukończono w 1955 roku, w latach 1974-1975 wyłożono dachy blachą miedzianą, która pokryła się patyną i nabrała seledynowego odcienia, w 1975 roku wykonano ufundowany przez Franciszka Wardeńskiego (rodaka z USA) budynek z celami dla ośmiu mnichów, wraz z zapleczem socjalnym. Do lat dziewięćdziesiątych wybudowano jeszcze kilka domków-cel. Obecnie jest ich sześć.

PAŁAC W POSADZIE

W położonej 6 km na południe od Kazimierza Biskupiego wsi Posada znajduje się eklektyczny pałac z II poł. XIX, który należał do rodziny Wierusz-Kowalskich. W latach 1899-1951 mieszkał w nim Karol Wierusz-Kowalski (1869-1953), artysta malarz, absolwent słynnej szkoły monachijskiej, bratanek stryjeczny Alfreda Wierusz-Kowalskiego. Karol, przebywając w Posadzie, przez wiele lat zarządzał również majątkiem swojego stryja położonym w pobliskim Mikorzynie. W 1951 r. Karol Wierusz-Kowalski zmuszony został do opuszczenia Posady. Zmarł dwa lata później w Poznaniu.

Po II wojnie światowej pałac przerobiony został na budynek mieszkalny dla kilku rodzin. Użytkowany w ten sposób do 1980 r., popadł w ruinę. Kilkanaście lat później, po gruntownym odrestaurowaniu, stał się siedzibą konińskiej delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Poznaniu.

Piętrowy, eklektyczny pałac wyróżnia się, modnym w dobie romantyzmu, a konsekwentnie i logicznie użytym przez architekta wystrojem neogotyckim. Budynek, posadowiony na planie prostokąta, zwieńczony został krenelażem, a narożniki zdobią pseudo wieżyczki, o typowym dla gotyku angielskiego kształcie. Lico budynku ożywia ryzalit. W jego osi znajduje się reprezentacyjny ganek, nad którym rozpościera się taras widokowy.

Całe założenie pałacowo-parkowe w Posadzie (powierzchnia 5,2 ha) powstało w II połowie XIX w. staraniem rodziny Kowalskich. Wschodnią ścianę parku przecina prowadząca przez starodrzew droga zakończona przed pałacem owalnym podjazdem.

PARAFIA RZYMSKOKATOLICKA ŚW. JAKUBA

Drewniany kościół parafialny św. Jakuba w Dobrosołowie z 1540 roku spłonął 7 czerwca 2001 r. podczas prac remontowych prowadzonych przez górali z Nowego Targu. Z pożaru uratowano tabernakulum, obraz św. Jakuba, św. Barbary i kilka ornatów.

W ramach rekompensaty górale, przy pomocy parafian, z ocalałego drewna zbudowali w 4 tygodnie drewnianą kaplicę, która przez prawie 2 lata służyła jako tymczasowy kościół. Obecnie jest kaplicą przedpogrzebową.

Zaraz po pożarze parafianie wraz z proboszczem ks. Franciszkiem Smolarskim rozpoczęli starania, aby zbudować nowy, murowany kościół. Wykopy pod fundament rozpoczęto 15.4.2002 r. Projekt kościoła wykonała architekt mgr inż. Agnieszka Wiśniewska z Konina.Ksiądz biskup Bronisław Dembowski, Ordynariusz Diecezji Włocławskiej poświęcił mury nowej świątyni 6 lipca 2002 roku a kamień węgielny z Góry Synaj został poświęcony i wmurowany (wraz z aktem erekcyjnym) 28 lipca 2002 roku.

Nowy kościół zbudowany jest z cegły klinkierowej, orientowany, jednonawowy, wzniesiony na planie prostokąta z węższym i niższym prezbiterium zamkniętym wielobocznie. Strop ma płaski. Od północy jest zakrystia. Chór jest podparty na dwóch filarach. Od zachodu znajdują się kruchta i wieża z latarnią. Dach jest dwuspadowy, z obrazem św. Jakuba i Przemienienia Pańskiego. Ołtarze boczne, z obrazami Matki Bożej Częstochowskiej i św. Barbary, obłożone są białym marmurem. Ambonka jest z białego marmuru. Ławki (34 sztuki) wraz z podłogą są dębowe. Posadzka wykonana jest z płytek gresowych w trzech kolorach.

W październiku 2003 roku, tj. w półtora roku, ukończono budowę świątyni wraz z dzwonnicą na trzy dzwony, również z cegły klinkierowej, zbudowaną obok kościoła. Dzwony: św. Jakub, Przemienienie Pańskie i św. Barbary.

Świątynię konsekrował 17 października 2004 roku abp Henryk Muszyński.